Retencja – klucz do sukcesu w leczeniu ortodontycznym. O czym powinniśmy wiedzieć decydując się na leczenie ortodontyczne?

Rozpoczynając leczenie ortodontyczne, każdy pacjent powinien być świadomy tego, że po ściągnięciu aparatu nie kończy się na tym jego leczenie. Należy wtedy przystąpić do wykonania aparatów retencyjnych, przychodzić na wyznaczone wizyty i przestrzegać zaleceń lekarza odnośnie do czasu noszenia aparatu. Dlaczego ta faza leczenia jest niezbędna?

Aby odpowiedzieć na to pytanie, trzeba wytłumaczyć, dlaczego powstają wady zgryzu i jak nasz organizm się zmienia wraz z wiekiem. Zgodnie z badaniami naukowymi aż 85% wad zgryzu jest spowodowane czynnikami zewnętrznymi, natomiast tylko 15% to wady genetyczne. Czynniki zewnętrzne są to wszystkie szkodliwe rzeczy, które zaburzają prawidłowy rozwój naszego narządu żucia od samego urodzenia do okresu zaprzestania wzrostu, który jest zmienny u każdej osoby. Może się kończyć około dwudziestego roku życia lub trwać do dwudziestego czwartego roku życia, jeżeli weźmiemy pod uwagę resztkowy wzrostu żuchwy. Po tym okresie szkodliwe czynniki dalej negatywnie działają na nasz zgryz, ale tylko w małym stopniu nasilają wadę zgryzu. Sytuacja się zmienia, jeżeli przeprowadzimy leczenie ortodontyczne – zęby zmieniają swoją pozycję na prawidłową, ale występujące czynniki mogą dalej powodować nawrót wady. Potocznie określane jest to w ten sposób, że zęby chcą wrócić na swoją wyjściową złą pozycję, ponieważ zwykle przez wiele lat znajdowały się w tym ułożeniu, które wydaje im się prawidłowe. Mówiąc dosadnie i bezpośrednio, wadę zgryzu robi sobie sam pacjent.

Już po urodzeniu na niemowlę działają czynniki, które zaburzają prawidłowy rozwój zgryzu. Dziecko rodzi się z cofniętą fizjologicznie żuchwą i aby organizm mógł to skorygować, bardzo ważne jest prawidłowe ssanie piersi lub smoczka. Przedłużone karmienie butelką lub karmienie w sposób niewłaściwy zaburza ten proces. Kolejnym czynnikiem jest oddychanie przez usta, niedomknięte usta i zmiana napięcia mięśni generują dużą wadę zgryzu. Wraz z rozwojem dziecka pojawią się kolejne czynności odgryzanie, połykanie pokarmów twardych, mowa. Zbyt leniwe rzucie czy dieta papkowata nie sprzyjają prawidłowemu formowaniu się łuków zębowych. Przetrwały niemowlęcy typ połykania zmienia funkcje mięśni, w tym okrężnego ust i języka, co generuje kolejne problemy. Niestety lista tych czynników jest długa. Liczne zaburzenia wymiany uzębienia mlecznego na stałe indukują powstawanie wady zgryzu. Zarówno groźna jest przedwczesna utrata zębów mlecznych np. z powodu próchnicy, jak i opóźniona wymiana, co może się wiązać z istniejącym już brakiem miejsca.

Drugą istotną rzeczą, która uświadamia, dlaczego leczenie retencyjne jest takie ważne, jest to, że nasz organizm wraz z wiekiem po prostu się starzeje. I tak jak nasza skóra się zmienia, tak i nasze zęby się przemieszczają. Najlepszym przykładem są zęby przednie w żuchwie, na które wywierany jest nacisk zębów tylnych. Wystarczą zmiany napięcia mięśni np. spowodowane stresem lub nawet zmiana kształtu wypełnienia w zębie, aby to zjawisko nasilić. Nie wspominam nawet o zatrzymanych zębach ósmych, które mogą generować duże siły w trakcie nieprawidłowego wyrzynania. Często osoby, które nawet nigdy nie miały leczenia ortodontycznego i mogły się pochwalić idealnym zgryzem w wieku 20 lat, mogą mieć problem stłoczonych zębów w odcinku przednim żuchwy w wieku lat 40.

Przystępując do leczenia wady zgryzu, należy skupić się na wyeliminowaniu przyczyny jej powstania, a następnie doprowadzić do najlepszego odtworzenia normy biologicznej. To po co w tak w takim razie leczenie retencyjne? Niestety jest ono konieczne z trzech przyczyn.

1. Zęby po leczeniu, nawet jak są w idealnej pozycji, to i tak chcą powrócić do wyjściowego położenia, które uważają za właściwe. Szczególnie jest to bardzo ważne przez pierwsze pół roku od ukończenia leczenia ortodontycznego.

2. Nawet jak w eliminujemy czynniki zewnętrzne, które spowodowały wadę zgryzu, to nigdy nie mamy pewności, że nie powrócą po leczeniu. Mogą być też nieświadome i mało zauważalne nawet przez pacjenta np. wciskanie lub niewłaściwe układanie języka, wzrost napięcia mięśnia pod wpływem stresu itd.

3. Zgryz, tak jak nasz organizm, zmienia się wraz z wiekiem i starzeje, a zęby zmieniają swoje położenie.

To na czym polega leczenie retencyjne? W zależności od rodzaju wady zgryzu, sposobu leczenia, jak i indywidualnego podejścia lekarza, leczenie wymaga zastosowania aparatów, które stabilizują i utrzymują zęby w nowym położeniu.

Wyróżniamy:

 

Stała klejona retencja

Jest to zwykle cienki drucik metalowy lub pasek włókna szklanego, który jest montowany na powierzchni językowej zębów przednich żuchwy i/lub szczęki. Nie wymaga współpracy ze strony pacjenta, zapewnia silną i trwałą retencję. Ma też swoje wady: może się odkleić, co wymaga jak najszybszej wizyty u ortodonty. Nie można dodatkowo nitkować zębów w tej okolicy.

 

Retainery ruchome 

Płytka Havleya swoim wyglądem przypomina aparat ortodontyczny, ale nie posiada żadnych elementów czynnych. Utrzymuje się w jamie ustnej za pomocą bardzo dobrego przylegania, jest cienka i wygodniejsza od aparatu ortodontycznego. Jej niewątpliwą największą zaletą jest to, że żaden element aparatu nie przechodzi przez powierzchnię żującą zębów, co sprzyja prawidłowemu posiadaniu zgryzu. Wymagają współpracy ze strony pacjenta odnośnie noszenia.

Płytki termo-formowalne

 

Mają postać cienkiej przezroczystej płytki ściśle przylegające do zębów. Są bardzo wygodne i estetyczne. Trudno je zauważyć w jamie ustnej, przez co są bardzo powszechnie stosowane. Z tego powodu, że przechodzą przez powierzchnię żującą zębów, nie sprzyjają prawidłowemu osiadaniu zgryzu. Dodatkowo pacjenci mający silne mięśnie mogą je przegryzać, łatwo je też zgubić. Nie należy poddawać ich działaniu wysokiej temperatury np. wyparzaniu wrzątkiem, gdyż ulegają zniszczeniu. Czasami można połączyć dwie płytki w jeden blok: jest to tzw. pozycjoner, który stabilizuje dodatkowo nową relację dwóch łuków zębowych względem siebie.

Dobór rodzaju aparatu retencyjnego jest podyktowany wieloma czynnikami, jak i indywidualnymi preferencjami lekarza. Również długość noszenia retainerów ruchomych jest indywidualną sprawą. Przeważnie stosowana jest retencja podwójna, czyli retainer stały na dolne zęby, od trójki do trójki, i stały na górne zęby, od dwójki do dwójki. Dodatkowo dobierany jest retainer ruchomy na górny łuk zębowy i najczęściej jest to płytka termo formowalna. Płytkę należy przez pierwsze pół roku nosić 24 h na dobę oprócz jedzenia, przez kolejne pół roku w nocy i kilka godzin dziennie. Jest to oczywiście wszystko zmienne w zależności od indywidualnych cech leczonego pacjenta. Ważne jest, aby pacjent w trakcie leczenia retencyjnego zgłaszał się na wyznaczone terminy wizyt kontrolnych. Pacjent musi też mieć ściśle na uwadze, że w przypadku uszkodzenia któregoś z retainerów ma jak najszybciej zgłosić się do ortodonty w celu naprawy lub wykonania nowego retainera.

Pozdrawiam Krzysztof Motyl – ortodonta Bytom